تکفرزندی، بلای جمعیتی کشور
تاریخ انتشار: ۲۶ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۵۲۹۰۷۲
این درحالی است که اجرای ناقص قانون جوانی جمعیت، هنوز نتوانسته راهگشای مناسبی برای عبور از بحران سالمندی در کشور باشد. بدون تردید جمعیت به عنوان سرمایه اجتماعی نقش بسزایی در پیشرفت هر جامعهای دارد. کاهش نرخ زاد و ولد و پیر شدن جمعیت، علاوه‌بر بروز مشکلات بسیاری در زمینه اقتدار و پیشرفت جامعه، کیان خانواده را به خطر می‌اندازد و پیامدهای جبران‌‌ناپذیری به سلامت روحی و روانی فرزندان وارد می‌کند اما بسیاری از خانواده‌ها همچنان درگیر انگاره‌های فرهنگی ترس از تربیت فرزندان، معضلات اقتصادی، معیشتی، تبلیغات سوء دشمن و شعارهای ناملموس و تبلیغات دهه ۶۰؛ همچون «دو فرزند کافی است»، «فرزند کمتر، زندگی بهتر» و.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
تکفرزندی، تجربه نامطلوب خانواده ها
جامعه ایرانی در حال پیر شدن است و دور از انتظار نیست که تا ۳۰سال دیگر راهروی بسیاری از خانه‌ها پر از عصا، واکر و ویلچر، کمدها پر از قرص، دارو و دستگاه فشارسنج و قند خون باشد؛ چراکه برخی آمارها ۲۵ درصد از خانواده‌های ایرانی را تک‌فرزند می‌داند و برخی دیگر این آمار را میان ۳۳ تا ۳۴ درصد با عنوان خانواده‌های سه نفره مشخص می‌کند. از طرفی اوضاع ازدواج و طلاق حال خوبی ندارد و رو به کاهش است. علت پایبندی خانواده‌های ایرانی به الگوی تکفرزندی به این جهت است که آنها اصرار دارند تمام امکاناتی را که خود در زندگی نداشتند، برای فرزندشان فراهم کنند. گویا این موضوع به یک ایده‌آل و اپیدمی در بین این خانواده‌ها تبدیل شده است اما تکفرزندی، تجربـه مطلوبی برای خیلی از خانواده‌ها نیست. مهارت‌های کمتر در حل مسأله، استقلال یا وابستگی مفرط، خودخواهی، حسادت، منزوی بودن، نداشتن همبازی در دوران کودکی، نداشتن خواهر و برادر و پشتیبان در دوران بزرگسالی، تنها شدن زودرس والدین در سنین میانسالی و سالخوردگی و خالی شدن زودهنگام خانه از جمله پیامدهای منفی تک‌فرزندهاست.
سونامی سالمندی
جمعیت کشور ایران بسیار سریع‌تر و در زمانی کمتر از کشورهای اروپایی، در حال سالمند شدن است و جامعه روز به روز پیرتر میشود و این واقعیتی است که از سرشماری سال ۹۵ به بعد با آن مواجه هستیم، ولی باوری به جبران مافات و اقدام فوری برای معکوس کردن سیاست‌های ضدجمعیتی نداشتیم. جمعیت‌شناسان چالش سالمندی و سرعت دو و سه برابر شدن جمعیت سالمند را موضوع نگران‌کننده‌ای می‌دانند و پیش‌بینی می‌کنند که در سال ۱۴۳۰، سه برابر جمعیت فعلی سالمند وجود داشته باشد؛ مسأله‌ای که یک‌سر ماجرای آن به تکفرزندی و خانواده‌های سه نفره بازمی‌گردد. البته در این مسیر بحرانی به پدیده دیگری همچون سالمند فقط هم رسیده‌ایم؛ افراد سالخورده‌ای که به تجرد قطعی رسیده یا آن را برای تمام عمر خود انتخاب کردند. این موضوع بدان معناست که ایران در مدت زمان کوتاهی، مسیری را طی می‌کند که کشورهای اروپایی در طول ۳۰۰ سال و با شیب ملایم با آن مواجه بودند. این تغییرات با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی مختلفی همراه خواهد بود.
اعمال سیاست‌های لاک‌پشتی
میانگین جهانی نرخ باروری در کشورهای توسعه‌یافته حدود ۱.۵تا۱.۷ تعیین میشود اما در ایران به حدود ۱.۶ تنزل یافته است، آماری که معاون برنامه‌ریزی و هماهنگی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری به‌تازگی آن را منتشر کرده است و قطعا این روند نزولی نرخ موالید، تبعات مختلفی را در دهه آینده کشورمان درپی دارد. این در حالی است که اعمال سیاست‌ها برای افزایش جمعیت در کشور به حدی آرام اجرایی میشود که جمعیت کشور رو به سالمندی است و تمایل برای تشکیل خانواده نیز آهنگ کندی دارد، بر این اساس روند کندی نرخ رشد جمعیت به تکفرزندی رسیده است. گویا مشوق‌های تسهیلات بانکی، خودروی ایرانی، زمین و مسکن که در راستای تشویق فرزندآوری از جمله موارد قانون جوانی جمعیت است اما گویا این مشوق‌هایی که قرار بوده مسیر فرزندآوری را تغییر دهد، برای این بحران کافی و کارساز نبوده است. حال باید منتظر ماند و دید شاید روزی فرابرسد که قصه این بند و تبصره‌ها و آزمون و خطاها تبدیل به یک راهکار اساسی برای
بحران جمعیتی کشور شود.
چالش‌های مهم بر سرراه فرزندآوری در کشور
افزایش طلاق
افزایش سقط جنین
افزایش سن ازدواج
افزایش ناباروری
افزایش شهرنشینی
ترویج مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی
کاهش میل به ازدواج
فاصله ازدواج تا تولد اولین فرزند
تحقیر خانه‌داری و مادری
مهاجرت
منبع: جام جم آنلاین
کلیدواژه: جمعیت جامعه تک فرزندی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۵۲۹۰۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ضرورت افزایش ظرفیت دکتری جمعیت شناسی در دانشگاه‌ها/ تعامل ستاد جمعیت و فضای دانشگاهی کشور+فیلم
به گزارش خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، ـ زهره سعیدی: بحث جوانی جمعیت از آن مقوله‌های سیاستی جمعیت شناختی است که طبق گفته پژوهشگران و اساتید جمعیت شناسی در این دوره می‌بایست مورد توجه قرار بگیرد تا در سال‌های آتی دچار مشکلات به لحاظ جوانی جمعیت نشویم. در همین راستا و در آستانه روز جمعیت (۳۰ فروردین ماه) نشستی با دکتر شکیبا محبی تبار، دبیر ستاد ملی جمعیت، متخصص حوزه جمعیت و خانواده به دلیل برپایی جایزه جوانی جمعیت در خبرگزاری آنا برگزار کردیم که مشروح آن را می‌خوانید:
*در ارتباط با آغاز به کار دبیرخانه جایزه جوانی جمعیت قدری برایمان توضیح بفرمایید.
دبیرخانه دائمی جایزه جوانی جمعیت از آبان سال گذشته آغاز به کار کرد. این جایزه ملی است و بنا به ماده ۱۹ قانون جوانی جمعیت دبیرخانه ستاد باید هر ساله این جایزه را با حضور رییس جمهور اهدا کند و طبق نص قانون این جایزه باید در هفت بخش اعطا شود. زمانی که جایزه در سطح ملی تعریف میشود، قطعا مقدمات مفصل می‌خواهد که واجدین شرایط اطلاعاتشان داوری شود و به مرحله اهدای جایزه برسد.
بخش‌های خانواده‌های موفق، سازمان‌های مردم نهاد، نخبگان، دستگاه‌های دولتی، شرکت‌های خصوصی، مدیران و رسانه جایزه خواهند گرفت. سایت جشنواره پیش از نوروز طراحی و بالا آمده و سیاست‌گذاری‌هایش انجام و شاخصه‌های ارزیابی هم نسبت به دوره اول بازخوانی و با اعضای کمیته ملی جایزه بازخوانی و اصلاح شد و به دستگاه‌ها و مجموعه‌های عهده دار جمعیت اطلاعات گروه‌ها ابلاغ شد. الان نزدیک به روز ملی جمعیت ۳۰ اردیبهشت این جایزه کارهایش با شتاب انجام میشود.
*هدف و اولویت برپایی این جایزه چه بود؟
هدف اصلی از اعطای جایزه ایجاد یک شور و نشاط و رقابت سالم بین افرادی است که به صورت هوشیارانه و عاقبت اندیشانه به این مسئله جمعیت فکر می‌کنند. مسئله جمعیت پیچیده و دارای وجوه مختلفی است و از آن دست مسائلی است که مثل مشکلات حاد خود را نشان نمی‌دهد و در سایه مباحث حادتر اجتماعی و اقتصادی ممکن است به محاق رفته و به فراموشی سپرده شود، اما مسئله کلیدی و آینده ساز است.
جمعیت یعنی تعداد نفرات و تک به تک انسان‌هایی که در یک جامعه زندگی می‌کنند و این مهمترین عنصر تشکیل دهنده هر کشور و جامعه است که باید به دقت وضعیت جمعیتی آنها رصد و پایش شود، کمااینکه در همه کشورهای دنیا و حال با دقت بیشتر در کشورهای توسعه یافته مراکز علمی و دانشگاهی تصمیم گیرنده منسجمی برای رصد تحولات جمعیتی و اتخاذ راهکار‌ها و سیاست‌گذاری‌ها حول مسئله جمعیت شکل گرفته و در کشور ما هم انتظار این است که این اتفاق رقم بخورد.
حال این جایزه جمعیت هدفش این است که فضای شور و نشاط و رقابت سالم را بین هفت گروه ایجاد کند، از جمله نخبگان یکی از گروه‌هایی هستند که در این بخش وارد می‌شوند این دوستان بنا به رشته‌های مختلفی که دارند در این حوزه تولید مقاله و پژوهش کردند و حتی فناوری‌های عرصه جمعیت مثل درمان ناباروری و حمایت از نوزادان نارس که در این عرصه جایزه می‌توانند وارد رقابت شوند.
*چه میزان اثر برای دبیرخانه ارسال شده و ارتباط با فضای دانشگاهی چطور شکل گرفته؟
استقبال که خداراشکر خیلی خوب است کمااینکه هرچه نزدیکتر به تاریخ جایزه می‌شویم گزارش‌هایی که به دستمان می‌رسد و مواردی که در وبگاه منتشر میشود آمارش به سرعت بالا می‌رود. ما طبق اعلام قبلی دیگر فرصت ارسال اثر نداریم و بعد باید وارد فاز داوری شویم، اما برای چند روز دیگر نیز دریافت داده‌ها تمدید میشود.
در عرصه دانشگاهی و نخبگان هم از پیش از عید از سوی وزارت علوم و وزارت بهداشت شاخصه‌های تخصصی را ابلاغ کردیم و در آن زمین هم داده‌ها و اطلاعات مفصلی به دستمان می‌رسد. بهرحال استقبال دانشگاهیان چه در عرصه‌های تخصصی و چه رشته‌های مرتبط هنوز ادامه دارد. پس فعلا آمار نمی‌دهم، چون هنوز حجم کار‌ها در حال زیاد شدن است و در همه بخش‌ها فعال هستیم.
*در ارتباط با میزان جوایز بفرمایید؟
جوایز خوب و قابل توجه است ما نفرات برتر هر کدام از هفت گروه را که جایزه ملی را می‌خواهند با حضور رییس جمهور تجلیل می‌کنیم، نفر اول ملی ۵ سکه دریافت می‌کند، از هر بخش یک نفر ملی و دو برگزیده دیگر هم تقدیر خواهند شد.
*نسبت به سیاست‌های تشویقی دولت در سال‌های اخیر فکر می‌کنید این جایزه چقدر می‌تواند اثر گذار باشد؟
جایزه یک حرکت نمادین است، برای اینکه یک انرژی مضاعفی در بین موثرین ایجاد کند، کار اصلی به عهده خود خانواده‌ها و مردم است که انجام دهند. همین اعطای تسهیلات اقتصادی، از وام تا خودرو و زمین که کار دولت است رفع موانع است کار اصلی تشکیل خانواده و حفظ کیان خانواده و اتخاذ سبک زندگی درست و ازدواج بهنگام است چیزی که خود مردم باید آزادانه با یک تشخیص و تصمیم درست نسبت به آن اقدام کنند. بحث تشکیل خانواده فقط هم جنبه اقتصادی ندارد اینکه مدام تسهیلات اقتصادی را مطرح کنیم این موضوع چندین وجهی است که به اندازه خصوصیات و مختصات فکری و روانی انسان پیچیده است، بهرحال موضوع جمعیت موضوع انسان با همه پیچیدگی‌هایش است.
قانون عمده مفادش حمایت‌های اقتصادی است مشوق‌ها اعطا و پارسال همین موقع ۳۵ قطعه زمین به مردم اعطا شد، اما همین الان بالغ بر ۷۵ هزار قطعه برای خانواده‌های بالای سه فرزند و به بالا اهدا شده و مردم درباره آن می‌توانند تصمیم گیری کنند، بسته‌های حمایتی و وام هم بوده و همچنان هم ادامه خواهد داشت و اینها ملزومات این قضیه است. دولت هم موظف است که این روند ادامه دهد کمااینکه تا به حال هم انجام داده است. بهرحال همینطور که گفتیم اینها فقط رفع موانع است و کمکی که دولت به مردم می‌کند قطعا داشتن یک نگاه و برداشت دقیق از زندگی و سبک زندگی موثرترین مقوله در بحث فرزندآوری است.
ما دبیرخانه جایزه را دائمی طراحی کردیم و در شورای سیاست گذاری جایزه تصمیم براین شد که این فعالیت‌ها قوام و دوام داشته باشد و قطعا یکی از فعالیت‌هایمان امتیازات پژوهشی در گروه نخبگان است. مقوله جمعیتی در همه جای دنیا دانشگاهی است و خیلی اندیشگاه‌ها و تولید اندیشه در این عرصه وجود دارد، در کشور ما هم نیاز است که این اتفاق بیافتد، ما مراکز دانشگاهی و اندیشگاهی‌مان در این موضوع محدود است.
شاید بتوان گفت تنها در چند سال اخیر کار‌هایی شده مثلا دکتری جمعیت شناسی و ارشد محدود داشتیم و رشته‌های دکتری که اصلا به عدد انگشتان دست هم نمی‌رسد و این نقص برای جامعه دانشگاهی محسوب میشود و جای چنین رشته و فضایی در دانشگاه خالی است من از این فرصت استفاده می‌کنم و در جامعه دانشگاهی با حضور فعال وارد برنامه ریزی در این عرصه شویم چرا که این از عرصه‌هایی است که ما در آن وارد چالش‌هایی می‌شویم و قطعا نیاز داریم راهبرد‌های علمی و نخبگانی به حل مسائل انسانی کمک کند.
این پنجره جمعیتی که مطرح میشود ما چند سال برای آن بیشتر فرصت نداریم، چیست؟
پنجره جمعیتی یک ترم علمی است منتها اینکه ما چند سال برای آن فرصت داریم باید با یک رویکرد دقیق علمی و محاسباتی درباره‌اش صحبت کنیم عدد‌های مختلفی برایش روایت میشود من صلاح نمی‌دانم واردش شوم. ما عبارت تله یا چاله جمعیتی که در برخی رسانه‌ها هم کار شده هویت علمی ندارد تله باروری داریم، اما باز هم خیلی در عرصه جمعیت مطرح نیست.
وقتی ترکیب سنی جمعیت به هم می‌خورد در یک ترکیب متعادلی ما قرار نمی‌گیریم و جمعیت نوجوان و جوان در سنین کار و میانسال و کهنسال یک تعادلی با هم باید داشته باشند ولی اگر این چرخه معیوب شود آن زمان نسبت ترکیبات سنی به هم می‌خورد و در جامعهای که ازدواج کم شود و تعداد فرزندان کم شود، اکثریت جمعیت آن کشور سالخوردگان خواهند بود ما الان در این شرایط نیستیم. هنوز الحمدلله امکان حفظ جوانی جمعیتمان را داریم ولی باید بهرحال هوشمندانه جلو برویم تا نرخ جوانی جمعیت را به همان ۲.۱ برسانیم که البته در برنامه هفتم جمهوری اسلامی ۲.۵ تعیین شده و اگر ما به آن دست یابیم، می‌توانیم بگوییم این تهدید بالقوه را پشت سر گذاشتیم.
*در بحث فناوری‌های ناباروری ستاد جمعیت در این عرصه چه ورودی کرده است؟
ما حدود ۳.۵ میلیون زوج نابارور در کشور داریم که براساس قانون جمع بندی خرد جمعی باید کمک کنیم به این زوج‌ها که خانواده تشکیل دادند و میل به فرزندآوری هم دارند، اما دچار مشکل شدند ما طبق قانون موظف هستیم از طریق معاونت علمی ریاست جمهوری برای حمایت از دارو‌ها و تکنولوژی‌های کمک باروری کمک کنیم و به طور مشخص در دستور کار و تکالیف قانونی هست که کار انجام دهیم و در همه دانشگاه‌اه به موضوع جمعیت در رشته‌ها و موضوعات این عرصه اختصاص داده شود و در ستاد ملی جمعیت هم موظف هستیم که اولویت‌های پژوهشی را احصاء و به دانشگا‌ها ابلاغ کنیم.
در ستاد ملی جمعیت اقدام خوبی که در شش ماه گذشته انجام شد، کلیت نظام مسائل جمعیت کشور در تمام ابعادش در پژوهش‌های مختلف احصا شد و اینها همه به صورت مدون تنظیم و در اختیار جامعه دانشگاهی و نخبگان قرار خواهیم داد.
بالاخره درمان ناباروری در همه جای دنیا جزو اولویت‌های جوانی جمعیت هر کشوری است یک زمان زوجی اگاهانه تشکیل خانواده داده و امکانش را دارند و مسائل درمانی و پزشکی به کمکشان می‌آید و درمان ناباروری جزو اولویت‌های ما در ستاد ملی جمعیت است. ما به لحاظ فرهنگی برایمان خیلی موضوعیت دارد که خانواده‌هایمان با فرزند قوام و دوام داشته باشند.
طبق پژوهش‌ها این انگاره‌های ذهنی افراد است که مانع فرزندآوری میشود تا موانع اقتصادی مثل همین القا شعار فرزند کمتر زندگی بهتر، اینها سال‌ها فرهنگ سازی شد و الان هم مطالعاتی که هست نشان می‌دهد که عمده موانع اصلی همین مباحث گره‌های ذهنی است که نیاز هست جامعه نخبگان و دانشگاهی فعالانه کمک کنند تا این اقناع و گره گشایی ذهنی باز شود.
*در بحث ارتباط و همکاری با رسانه ملی چقدر فعال هستید؟
هنوز رسانه ملی نقش خود را کامل ایفا نکرده، جسته گریخته برنامه‌هایی تولید میشود، اما هنوز نقش و حس اصلی ایجاد نشده و انتظارمان از صدا و سیما این است که در بازنگری به ماموریت‌ها و اولویت‌های خود این مبحث را در اولویت خود قرار دهد. گروه‌های مردم نهاد هم خیلی خودجوش در فضای مجازی فعال هستند و انواع کمک رسانی‌ها را به هم می‌رسانند و در جایزه جوانی جمعیت هم ظرفیت خوب فضای مجازی را دوستان پایه گذاری کردند که الان هم دسترسی‌ها از سوی مردم بدان خیلی خوب است. سیاستمان هم خوب است که همین ظرفیت را توسعه دهیم و جلو برویم.
ما همین هفته گذشته موفق شدیم که دکتری جمعیت شناسی را در دانشگاه جامع امام حسین (ع) تعریف و در دفترچه کنکور اضافه کنیم، این اقدامی بود که در چند ماه اخیر خیلی پیگیر بودیم و خداراشکر به نتیجه رسید و در واقع جزو ضروریات است که با نگاه آینده نگرانه حتما رشته‌های دانشگاهی حول این مسئله تعریف و مراکز اندیشگاهی توسعه یابند و کمک به این کنند که جزییات و موضوعات مسئله کلان جمعیت به صورت علمی بررسی شود و به راه حل برسد و ما باید به دنبال این باشیم که ظرفیت‌های دکتری و ارشد و ظرفیت‌های اندیشگاهی را توسعه دهیم.
جایزه جمعیت قرار است هر ساله برگزار شود و دبیرخانه هم که دائمی تعریف شده است.
در ارتباط جزئیات برپایی مراسم اختتامیه توضیح دهید؟
مراسم اختتامیه سی اردیبهشت روز ملی جمعیت با یک برنامه مفصل هنری و فرهنگی به احتمال زیاد در سالن اجلاس سران برپا خواهد شد. این مراسم یک وجه بین‌المللی خواهد داشت و دوستان در حال ارتباط گیری هستند میهمان ویژه هم خود رییس جمهور هستند و در قانون تعریف شده که خود رییس جمهور جایزه را اعطا کنند.
نکته پایانی؟
جمعیت جوان یک کشور که انرژی، پتانسیل و مغز فعال هوشمند برای توسعه یک کشور هستند و به نظر می‌رسد که یکی از لوازم اصلی پیشرفت آن کشور و داشتن آینده روشن داشتن جمعیت جوان و پویای آن کشور است که ما از این نعمت برخورداریم و فرصت این را هم داریم که نسبت جمعیتی جوان را حفظ کنیم و تمام مردم و اقشار و ارکان حاکمیت نظام به کمک بیایند تا از این فرصت به بهترین نحو استفاده شود، مسئله جوانی جمعیت استراتژیک و در سطح کلان مسئله‌های تمدنی است انتظار من این است که سایر قوا از مقننه و قضاییه و مراکز تصمیم ساز و امنیتی و دفاعی و علمی کشور به کمک بیایند.
انتهای پیام/
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند